Bescherm de maker: eerlijk omgaan met liedteksten in het digitale tijdperk
Inleiding
In een wereld waarin veel kerken al lang geen fysieke bundels meer gebruiken maar werken via beamers, lijkt het vanzelfsprekend dat liedteksten overal en altijd beschikbaar zijn. Toch zit daar een schijn van gemak achter die onbedoeld ten koste kan gaan van de inkomsten van tekstschrijvers en componisten van kerkliederen. Net zoals het voor iedereen vanzelfsprekend is om een loodgieter of schilder te betalen voor geleverde werkzaamheden, geldt dat ook voor makers van kerkliederen. Wanneer iemand een lekkage heeft of een huis opnieuw laat schilderen, twijfelt niemand eraan dat daarvoor een rekening volgt. Dit onderstreept het principe dat een rechtvaardige beloning de norm moet zijn, ongeacht of het nu om ambachtelijk vakmanschap of om het schrijven van liedteksten gaat.
In dit artikel leggen we uit hoe dit auteursrecht werkt in ons digitale tijdperk en we maken dit concreet voor De Nieuwe Psalmberijming (DNP).
Van bundels naar beamers: de verschuiving in gebruik
Met de komst van beamers en digitale beamersoftware hebben veel kerken de bundels definitief aan de kant gezet. Een druk op de afstandsbediening en het volgende couplet verschijnt. Dat levert organisatorisch gemak en flexibiliteit op, maar heeft ook een keerzijde. Wie niet de juiste licenties heeft, zorgt ervoor dat tekstschrijvers en dichters geen royalty’s ontvangen. Want in de digitale wereld vervult een beamer het werk van een bundel, maar niet de administratieve link naar de maker. Hiervoor moeten licenties afgesloten worden voor het mogen projecteren, digitaal verspreiden of afdrukken van liedteksten.
Streaming licenties: essentieel bij online streaming
Naast het afsluiten van de licenties om liedteksten te mogen projecteren, digitaal verspreiden of afdrukken is er nog een belangrijk aspect waar kerken steeds vaker mee te maken krijgen: het online uitzenden van diensten. Zodra liedteksten of muziek via livestreams gedeeld worden, zijn aanvullende streaming licenties vereist: een Buma-Streaming-Licentie voor het online beschikbaar maken van kerkdiensten of achtergrondmuziek op een eigen website en/of een CCLI-Streaming-Licentie voor live muziek en om getoonde songteksten te streamen of te uploaden naar social media. Deze licenties zorgen ervoor dat makers ook voor digitaal gebruik van hun werk eerlijk worden beloond, ongeacht of de dienst live wordt uitgezonden of later wordt teruggekeken. Het is een veelvoorkomend misverstand dat een licentie voor het presenteren van liedteksten alleen voldoende is; voor streaming zijn altijd streaming licenties nodig.
Praktische aanpak met Licentiechecker
Om helder te krijgen welke licenties en rapportages jouw kerk nodig heeft, kun je gebruikmaken van de Licentiechecker van Christiaan Heidema. Op deze site breng je o.a. in kaart:
- Hoe groot de gemeente is en hoe de liedteksten gebruikt worden (beamer, liturgieblad, etc)
- Of en welke streamingskanalen er gebruikt worden (Youtube, Kerkdienstgemist, etc.)
- Welke bundels gebruikt worden (DNP, Liedboek, Opwekking, Sela, etc.)
Op basis hiervan volgt een overzicht van de mogelijk benodigde licenties, in de meeste situaties in elk geval een CCli-licentie, aangevuld met een streaming licentie.
Voorbeeld:
(klik op de afbeelding om te vergroten)
Ook op de site van KerkBeamer kan gecheckt worden welke licentie er nodig zijn voor het beamen van liedteksten.
CCLI-licentie én rapportage: een onlosmakelijk duo
CCLI biedt wereldwijd kerken de mogelijkheid om liedteksten legaal te reproduceren. Je vindt alle informatie en licentiemogelijkheden op de website van CCLi. Wanneer de licentie afgesloten is kun je via de online rapportagepagina van CCL op een eenvoudige manier periodiek doorgeven welke liedteksten je hebt gebruikt. Diverse softwarepaketten voor beamerpresentaties kunnen dit geautomiseerd doen. Pas na deze stap (geautomatiseerde of handmatige rapportage) worden de royalty’s eerlijk verdeeld onder dichters, componisten en uitgevers. Zonder deze rapportage lopen tekstschrijvers onbedoeld de bijdragen van de gebruikers mis.
De Nieuwe Psalmberijming
Gebruik je DNP in de dienst? Check dan de volgende stappen:
Stap 1: Geef je situatie op in de Licentiechecker.
Stap 2: Verzeker je van een geldige licentie via CCLi (eventueel met streaming licentie). Veel kerken hebben reeds een CCLi-licentie, zodat er geen extra kosten van toepassing zijn om teksten te mogen projecteren van DNP.
Stap 3: Rapporteer periodiek het gebruik via rapportagepagina van CCLI. Om het handmatig rapporteren te vereenvoudigen, staat op de website van DNP bij elke psalm aan de rechterkant het CCLi-rapportagenummer. Wanneer je hierop klikt kun je de betreffende psalm direct rapporteren.
(klik op de afbeelding om te vergroten)
Een Bijbelse houding: geef de keizer wat de keizer toekomt
Jezus’ woorden in Matteüs 22:21 zijn ook in deze context actueel: “Geef dan aan de keizer wat van de keizer is, en aan God wat van God is.” Vrij toegepast betekent dit dat we onze wettelijke verplichtingen – zoals het eerbiedigen van auteursrecht – serieus nemen. Tegelijk tonen we respect voor Gods gave van creativiteit door de mensen die liedteksten schrijven de eer en beloning te geven die hen toekomt. Zo handelen we als gemeenschap in de geest van integriteit en rechtvaardigheid die de Bijbel voorstaat.