Psalm 1: Welkom aan het Water
Door: Bertus Keuter | Beeld 'Boom aan het water': Jan van 't Hoff
Stel je voor dat je op een warme dag een wandeling maakt langs een rivier. In de verte zie je een boom, niet zomaar een boom, maar een prachtige, weelderige boom met takken die zwaar hangen van de vruchten. Zijn wortels reiken tot in het water, zijn bladeren glinsteren groen en vol leven, terwijl andere bomen verdorren in de verzengende hitte. Psalm 1 is een uitnodiging om na te denken wat het betekent om écht te leven. De berijming uit De Nieuwe Psalmberijming weet deze essentie treffend te vangen en tegelijk fris en toegankelijk te maken.
De keuze bij de kruising
Gelukkig wie verkeerd gezelschap mijdt,
wie niet het pad kiest dat tot zonde leidt,
wie weigert om met spotters op te trekken.
We beginnen bij een kruising. Hier wordt geen vinger opgestoken, geen moraliserende preek gehouden. Integendeel, de psalm start met een woord dat ons doet opveren: "Gelukkig!" Het Hebreeuwse ashrei klinkt als een warme begroeting, als iemand die je enthousiast toeroept: "Wat een geluk heb jij!"
Maar geluk, zo blijkt, is geen toeval. Het begint met bewuste keuzes. Drie keer horen we wat de rechtvaardige niet doet: hij mijdt verkeerd gezelschap, hij kiest geen zondig pad en hij weigert met spotters op te trekken. Kun je het voelen? Die innerlijke kracht die nodig is om tegen de stroom in te zwemmen? Om nee te zeggen tegen de verleidelijke stem die fluistert: "Kom nou, iedereen doet het toch?"
Dan komt de ommekeer, het moment waarop we ontdekken wat deze persoon wel doet:
Gelukkig wie met blijdschap blijft ontdekken
hoe rijk de wet is die de HEER hem geeft,
wie dag en nacht uit deze woorden leeft.
Voel je die verandering? Van mijden naar omarmen, van weigeren naar ontdekken. Gods wet wordt hier geen zwaar juk, maar een schat die je blijft verbazen. "Met blijdschap blijft ontdekken", alsof er elke dag weer nieuwe parels te vinden zijn in die woorden die zo oud en toch zo actueel zijn.
Een bloeiende boom
Hij is zoals een boom die is geplant
in goede grond, dicht bij de waterkant.
Nu worden we uitgenodigd om dieper te kijken naar die boom aan het water. Hij is niet zomaar daar terechtgekomen. Hij is geplant dicht bij de waterkant, zodat de boom goed het water op kan nemen. Net zoals die boom moeten wij ook dicht bij God leven. We kunnen pas groeien als we in goede grond geworteld zijn en ons voeden met het levende Water.
Wanneer het tijd is zal hij vruchten dragen.
Zijn blad verdort zelfs niet op hete dagen.
Kun je je die hete dagen voorstellen? De zon die zó meedogenloos brandt dat planten slap en vergeeld langs de weg staan en andere bomen er troosteloos en verdord bij staan. Maar van deze boom blijven de bladeren groen en fris en zijn vruchten rijpen op hun tijd. Niet gehaast, niet geforceerd, maar met het natuurlijke ritme van iemand die weet waar zijn kracht vandaan komt.
Hij groeit en bloeit bij alles wat hij doet.
Wat hij ook onderneemt, het lukt hem goed.
Hoor je die vrolijke alliteratie in "groeit en bloeit"? Het is alsof de woorden zelf dansen van vreugde. Dit is geen kille belofte van succes, maar de overtuiging dat een leven geworteld aan het Water vruchtbaar is, wat je ook onderneemt.
Wanneer het gaat waaien
Met wettelozen zal het anders gaan:
het is in Gods gericht met hen gedaan.
Plotseling gaat er een andere wind door de psalm. De toon wordt ernstiger, de werkelijkheid scherper. De drie woorden "met hen gedaan" vallen als een deur dicht. Geen drama, geen theatrale dreigementen, gewoon de sobere vaststelling dat er consequenties zijn aan onze keuzes.
Zoals de wind het kaf scheidt van het koren,
zo blaast Hij weg wie niet bij Hem wil horen.
Heb je wel eens een boer bezig gezien met het wannen van graan? Het kaf – die lege, holle omhulsels – vliegt weg bij de kleinste windvlaag. Het koren – zwaar, vol, waardevol – valt terug in de mand. Het is een beeld zo oud als de mensheid, maar ook zo herkenbaar: wat heeft er gewicht in je leven, en wat blijkt uiteindelijk lucht te zijn?
De HEER gaat mee met wie rechtvaardig is.
Wie slecht is eindigt in de duisternis.
Deze laatste regels zijn als een slotakkoord dat nog lang resoneert. "De HEER gaat mee", kun je je iets mooiers voorstellen? Geen God die van afstand toekijkt, maar Een die meegaat, stap voor stap. Maar wie het verkeerde pad kiest verdwijnt in de duisternis, als iemand die steeds verder van het licht wegloopt.
De uitnodiging
Aan het einde van deze psalm sta je eigenlijk weer bij die kruising waar we begonnen. Welke kant ga je op? Naar de spotters die alles en iedereen wegwuiven? Of naar die boom aan het water, met zijn diepe wortels en zijn rijke vruchten?
De Nieuwe Psalmberijming nodigt ons zingend uit om niet alleen over deze keuze na te denken, maar om haar te voelen, te proeven, te beleven. Elke regel is een stap op het pad, elk beeld wijst naar een leven dat werkelijk leeft. Want uiteindelijk gaat het hier niet om een moreel lesje, maar om de ontdekking wat het betekent om geworteld, gevoed en vruchtbaar te zijn.
Het psalter begint met een uitnodiging om het verschil te ontdekken tussen een leven op drift en een leven dat groeit. Tussen kaf en koren. Tussen duisternis en geluk.
Welkom aan het Water!
Bertus Keuter is werkzaam bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap